Stigma

President Jacob Zuma gaat zich op publiekelijk op HIV laten testen, heeft hij gisteren op Wereld Aids Dag aangekondigd. Het Zuid-Afrikaanse staatshoofd neemt daarmee het voortouw in een nieuwe, ongekend grote overheidscampagne in de strijd tegen aids. “Want die winnen we nog niet”, aldus de president.

Zuid-Afrika behoort tot de zwaarst besmette landen ter wereld. Van de 49 miljoen inwoners leeft ruim één op de tien met HIV. Tussen de 15 tot 49 jaar is 17 procent besmet.
Zuma maakt zich dan ook ernstig zorgen. Steeds vaker is de sociale agenda van zijn onderdanen gevuld met aidsgerelateerde begrafenissen. Gemiddeld sterven ruim duizend mensen per dag aan het virus en komen er tegelijk 1.300 nieuwe besmettingen bij.

De gemiddelde levensverwachting ligt zo rond de 50 jaar. Bijna zes op de tien Zuid-Afrikanen overlijden voor hun vijftigste. Bij kinderen onder de vijf is aids zelfs de voornaamste doodsoorzaak. Hoewel vrijwel elke burger weet wat aids is en hoe je het kunt voorkomen, wordt die kennis in de praktijk niet consequent toegepast, volgens de president. “Er is een rigoureuze gedragsverandering nodig.”

De regering hoopt met de nieuwe bewustwordingscampagne dit tij te keren. Zo veel mogelijk mensen moeten zich laten testen, en indien nodig aan de aidsremmers. Stemlokalen zullen volgend jaar worden ingericht als testlokalen waar hele buurten zich vrijwillig kunnen laten onderzoeken. Die massale mobilisatie is hard nodig, want slechts een kwart van de Zuid-Afrikanen kent zijn HIV-status. Er hangt namelijk nog een hardnekkig stigma van angst, schaamte en ontkenning rond de ziekte. Dat stigma moet verdwijnen, vindt de president.

Zuma neemt hiermee radicaal afstand van zijn voorganger Thabo Mbeki. Deze aids-scepticus twijfelde ernstig aan het nut van aidsremmers. De medicijnen konden wel eens heel schadelijk zijn voor de gezondheid; dat moest eerst maar eens grondig worden onderzocht, vond hij. Terwijl pakweg 330.000 aidspatiënten hierdoor nodeloos vroeg overleden, propageerde Mbeki’s minister van Volksgezondheid een dieet van knoflook, citroenen en rode bietjes als aidsremmer. (NB: dit recept kwam van een Nederlandse verpleegster, Tine van der Maas!)

Hoewel Zuma zelf geen best voorbeeld heeft gegeven – hij werd in 2006 vrijgesproken van het verkrachten van een HIV-positieve huisvriendin, waarbij hij verklaarde dat hij na de daad ‘heet had gedouched’ om besmetting te voorkomen – is zijn ommezwaai door aids-activisten met gejuich onthaald.

Zuma onderging in november 2007 al een aidstest, en zal nu opnieuw bloed laten prikken. Maar: de uitslag wordt wederom niet openbaar gemaakt. Met alle respect voor ’s mans privacy, maar dit is een kolossale misser. Behalve dat we er nu nooit achter komen of zijn hete douche heeft geholpen, maakt het vooral pijnlijk duidelijk hoe groot het stigma rond aids is. Als Zuma dit écht wil doorbreken, moet hij als president ook het ultieme statement maken en zijn eigen HIV-status openbaren. Met de billen bloot, Jacob!



(Column in De Gelderlander, 21 november)